Amerika genelindeki milyonlarca kadının kürtaj olma hakkını etkileyecek Yüksek Mahkeme'nin kürtajı yasal kılan Roe vs Wade (Wade'e karşı Roe) kararını iptal etmesine milyonlrca kadın tepkil. Kadınlrın tekisine hak veren ABD Başkanı Biden Yüksek Mahkeme'nin bu kararıyla ülkeyi 150 yıl geri götürmekle suçladı.
Peki karar ne anlama geliyor ve nasıl bir ortamda alındı?
KARAR MAYISTA BASINA SIZMIŞTI
ABD'li siyasi yayın kuruluşu "Politico" mayısta söz konusu kararı yayınlamış, Yüksek Mahkeme de haberin doğruluğunu teyit etmişti.
Amerikan medyası, Yüksek Mahkemenin bu yönde açıklayacağı bir kararın ülkede deprem etkisi yaratacağına ve siyasi bölünmenin daha da artacağına vurgu yapmıştı.
Politio internet sitesinin Şubat ayında sızdırdığı bir görüş taslağında ise Muhafazakâr Yargıç Samuel Alito 1973'teki kararın "en başından bu yana açık bir şekilde yanlı olduğunu" ve iptal edilmesi gerektiğini söylüyordu.
Belgede, Yüksek Mahkeme'deki yargıçların çoğunluğunun ABD genelinde kürtajı yasallaştıran kararı iptal etmet istediği vurgulanıyordu.
Yargıç Alito ayrıca "Anayasaya uyma ve kürtaj meselesini halkın seçilmiş temsilcilerine bırakma zamanı geldi" diye yazmıştı.
ABD Yüksek Mahkemesi tarihinde daha önce görülmeyen bu taslak belge sızıntısının ardından, kürtaj yanlıları büyük gösteriler yapmıştı.
Samuel Alito, ABD Yüksek Mahkemesi'ndeki en muhafazakâr yargıçlardan biri olarak tanınıyor.
Diğer dört muhafazakâr yargıcın da Alito ile aynı fikirde olduğu belirtiliyor ve bu isimler Clarence Thomas, Neil Gorsuch, Brett Kavanaugh ve Amy Coney Barrett diye sıralanıyor.
Demokrat Parti'nin atadığı diğer üç yargıç Stephen Breyer, Sonia Sotomayor and Elena Kagan ise Politico'ya göre karşı görüş yazmaya hazırlanıyordu.
SAMUEL ALİTO KİMDİR?
Yargıç Samuel Alito, dokuz üyeli Yüksek Mahkeme'ye Cumhuriyetçi başkanlar tarafından atanan altı yargıçtan biri.
Daha önce New Jersey'de savcılık ve yargıçlık yapan Alito, 2005'te dönemin Başkanı George W.Bush tarafından atanmış ve Ocak 2006'da göreve başlamıştı
Alito, Yüksek Mahkeme'deki en muhafazakâr yargıçlardan biri olarak tanınıyor.
Alito Kasım 2020'deki bir muhafakâr etkinlikte konuşma yapıp, eşcinsel evlilikleri eleştirmiş, üreme hakları yasalarına saldırmış ve Covid önlemlerinin ifade özgürlüğü ve dine tehdit olduğundan bahsetmişti.
Karşıtları da Alito'nun tarafsızlığını sorgulamıştı.
Eski Başkan Barack Obama, 2006'da senatörlük yaparken atanmasına karşı çıktığı Alito için "Devamlı bir şekilde güçsüzlere karşı güçlünün yanında yer alıyor. Bir işçi ve işveren arasında dava varsa ve Yüksek Mahkeme net bir direktif vermedikçe Yargıç Alito hep işverenden yana karar verir" demişti.
ROE V WADE DAVASI NEDİR?
Roe v Wade kararı, uzun süredir kürtaj karşıtlarının hedefindeydi.
Roe v Wade, ABD Yüksek Mahkemesi'nin kadınlara kürtaj hakkı kararı verdiği davanın ismi.
Davada Jane Roe diye anılan Norma McCorvey adlı kadın 1969'da üçüncü çocuğuna hamile kaldı.
McCorvey memleketi Teksas'ta kürtaj olmak istedi ama eyalette kürtaj yasaktı. Daha sonra eyalete ve başsavcı Henry Wade'e dava açtı.
Kararla, kadınlara gebeliğin ilk üç ayında mutlak kürtaj hakkı verilmişti.
Ancak muhafazakâr eyaletlerdeki yasa koyucular, kadınların kürtaja erişimlerini zorlaştıran kanunlar geçirdi.
1992'de de Planned Parenthood v Casey davasında, Yüksek Mahkeme, eyaletlerin gebeliğin 24. haftasından önce kürtaj olmak isteyen kadınlara "gereksiz yük getiremeyeceğine" hükmetti.
KARARLARA NASIL KARŞI ÇIKILDI?
Her iki karara da Mississippi eyaletinde tecavüz ve ensest vakaları da dahil 15. haftadan sonra kürtajı yasaklayan kararla karşı tıkıldı.
Yasa 2018'de geçti ama Mississippi'deki tek kürtaj kliniğinin açtığı karşı davalarla yürürlüğe girmedi.
Mississippi eyaleti de Roe v Wade kararının ve ABD'de kürtajın anayasal hak olmasının iptal edilmesini istemişti.
Muhafazakâr yargıçların çoğunlukta olduğu Yüksek Mahkeme üyeleri, ideolojik fay hatlarına uygun olarak altıya karşı üç oyla kararı aldı ve anayasal kürtaj hakkına uygulamada son verdiler.
Kararda, "Anayasa'nın kürtaj hakkı vermediğini düşünüyoruz ve kürtajı düzenleme hakkının halka ve seçilmiş temsilcilerine verilmesi gerektiğini düşünüyoruz" da denildi.
Yüksek Mahkeme'nin kararıyla, kürtaja federal koruma kalkarken, muhafazakâr eyaletler kürtaja daha sıkı kurallar koyabilir ya da büyük ihtimalle doğrudan yasak gelebilir.
Amerikan eyaletlerinin yarısının yeni kısıtlamalar ya da yasaklar getirmesi bekleniyor.
13 eyalet de Yüksek Mahkeme'nin kararının ardından otomatikman kürtajı yasaklayacak yasalar getirmişti.
EN ÇOK KİMLER ETKİLENECEK?
Kürtaja erişimi kısıtlamak, özellikle kürtaj isteme ihtimali daha yüksek olan yoksul kadınları etkileyecek.
Siyah ve Latin Amerika kökönli kadınların orantısız etkilenmesi öngörülüyor. Ülkede kürtaj yaptıranların %61'i etnik azınlıklardan.
20'li yaşlardaki kadınlar kürtaj yaptıranların çoğunluğunu oluşturuyor. 2019'da kürtaj olan kadınların %57'si bu yaş grubundandı.
ABD BAŞKANI KARAR SONRASI BEYAZ SARAY'DA AÇIKLAMA YAPTI
ABD Başkanı Joe Biden, Yüksek Mahkeme'nin ülke genelinde kürtaj hakkını anayasal olarak garanti altına alan 1973 tarihli "Roe-Wade kararını" iptal etmesinin ardından Beyaz Saray'da bir konuşma yaptı.
Bu kararın ülke tarihi için "önemli bir an" olduğuna dikkati çeken Biden, "Bugün Yüksek Mahkeme, Amerikan halkının anayasal hakkını elinden aldı. Ülkemiz ve mahkeme için üzücü bir gün" ifadelerini kullandı.
Biden, mahkemenin aldığı karar ile kadınların haklarının kısıtlanmadığını, tamamen elinden alınıldığını dile getirerek, "Şu anda Roe kararı artık yok. Açık konuşayım; bu ülkenin kadınlarının sağlığı ve hayatı artık tehdit altında." yorumunda bulundu.
PROTESTOCULARA ÇAĞRI
Kadınların haklarını korumak için elinden geleni yapacağını vurgulayan Biden, "Kürtajı yasaklayan eyalet yasaları bugün otomatikman yürürlüğe girmiş oldu. Milyonlarca kadının hayatını tehlikeye atıyorlar. Bir kadının sağlığını koruduğu için cezalandırılması çok kötü." dedi.
Biden, elindeki yetkilerin kısıtlı olduğuna işaret ederek, kürtajın federal bir hak olarak tanınması için Kongreye çağrıda bulundu.
Yüksek Mahkeme önünde devam eden protestolara da değinen Biden, "Bu konuyu ne kadar önemserseniz önemseyin, protestolarınız barışçıl olsun. Kimseyi korkutma yok. Şiddet asla kabul edilemez. Tehdit ya da gözdağı ifade özgürlüğü değildir. Şiddetin her türüne karşı durmalıyız." değerlendirmesini paylaştı. (BBC Türkçe/AA)
