Afgan üniversiteleri bir kış tatilinin ardından yeniden açılmaya başladı, ancak yeni dönem genç kadınlara dünyalarının nasıl küçüldüğünü acı bir şekilde hatırlatıyor.
Yüksek öğretim bakanlığı geçen yılın sonlarında, Taliban hükümetinin 2021'de Kabil'de iktidara gelmesinin ardından eğitimlerine devam etmelerine izin veren politikaları tersine çevirerek kız öğrencilerin sınıfa dönmesinin yasaklanacağını duyurdu
Dördüncü sınıf bir bilgisayar bilimi öğrencisi, "Artık Hiç Kimseyim" dedi.
"Üniversiteyi bitirmek, yüksek lisans yapmak, sonra doktora yapmaktı planım. Çalışıp milletime, milletime, ülkeme hizmet etmek istiyordum. Şimdi bunu yapamam."
Sadece aylar önce, o ve arkadaşları mezuniyete nasıl hazırlanılacağı hakkında konuşuyorlardı.
Şimdi BBC ile konuşan birkaç genç kadın, mutlu ve umutlu zamanların anılarını paylaşırken ağladıklarını ve kardeşlerinin ve kuzenlerinin onlar olmadan okula devam etmelerini izlediklerini söyledi.
Makale için adının kullanılmasına izin veren tek kişi olan Atefa, bu anıları oluşturma şansı bile bulamamış Herat'ta 19 yaşında bir bilgisayar bilimi öğrencisidir.
Üniversite giriş sınavını yeni geçmişti ve web sitesi geliştiricisi olmayı planlamıştı ama "hepsi boşa gitti" dedi.
"Arkadaşlarım ve ben sınavı geçmek için kendimize çok baskı yaptık [ama] hayalim gerçekleşemedi… sona erdi."
Aralık 2022'de kadınların üniversiteye gitme yasağı protestoları tetikledi (REUTERS)
Taliban, haklarını ve özgürlüklerini istikrarlı bir şekilde geri alırken, onları kamusal alanın dışına sıkıştırırken, Afgan kadınları için pek çok son oldu.
Hükümet aynı yasağı üniversite öğrencilerine uygulamadan önce kızlar geçen yıl orta okullardan zaten dışlanmıştı.
Birkaç Taliban yetkilisi bunun geçici olduğunu söylüyor. Bunun için katı bir kıyafet kuralının ihlal edildiği iddiasından, fon eksikliğine ve müfredatın İslami çizgilere göre yeniden şekillendirilmesi ihtiyacına kadar çeşitli açıklamalar sundular.
Ancak din adamlarının Taliban dini lideri Hibatullah Akhundzada'ya eğitime ve kadınlar için çalışmaya şiddetle karşı çıkmalarını tavsiye etmesiyle saflar arasında anlaşmazlık olduğuna dair kanıtlar var.
Gerçek şu ki, çoğu üniversite zaten kadın ve erkekleri ayırmak için önlemler almıştı.
Kabil Üniversitesi'nde ikinci sınıf bir tiyatro öğrencisi, "Bize başörtüsü takmamızı söylüyorlarsa, memnuniyetle yaparız" dedi. "Ayrılmış bir sınıfa ihtiyacımız varsa, bunun olmasına seviniriz, ama bırakın öğrenelim."
Yasak erkek öğrenciler için de travmatik oldu.
Ülkenin doğusundan biri, sınıfa dönüşün bir cenaze töreni gibi hissettirdiğini söyledi.
"Üniversitemizde biri ölmüş gibiydi" dedi. "Herkes gerçekten üzgündü. Sebebini biliyorum... ama konuşmaktan korktum çünkü Taliban hükümetinin beni tutuklayacağını düşündüm."
Afganistan'da genç kızlar hala okula gidiyor ama bunun ötesinde eğitimden dışlanıyorlar. (,EPA)
Parwan vilayetinden başka bir genç, "Ülkemizi sadece erkeklerle inşa edemezsiniz" dedi. "Kadınların bizimle omuz omuza çalışmasına ihtiyacımız var."
BBC'ye, yasaklananların kadınlar olmasına rağmen, "Üzerimizde de kısıtlamalar olduğunu hissediyoruz" dedi.
Protestolar susturuldu. Taliban Salı günü Birleşmiş Milletler ofisi önünde küçük bir gösteriyi dağıttı. Sosyal medya da görünüşe göre Kabil Üniversitesi'nin dışındaki sokakta oturup kitaplarını okuyan bir avuç kız öğrenciyi gösterdi.
Bazıları, erkek öğrencileri üniversiteler tamamen açılana kadar dersleri boykot etmeye çağıran ortak bir bildiri yayınladı. Ama şu ana kadar bu olmadı.
İkinci sınıf bir dil bölümü, hiçbir şeyin değişmeyeceği için boykotun zaman kaybı olacağını söyledi.
Ancak Taliban'a "Bana Kuran'da kızların eğitilmemesi gerektiğine dair tek bir alıntı göstermesini" istedi.
Eğer haklıysam ve böyle bir geçiş yoksa kızların okullara ve üniversitelere gitmesine izin verilmeli” dedi. "Kadın çalışanlara ihtiyacımız var çünkü erkekler bu işleri tek başına yapamaz."
Taliban'ın kadınlara ve kız çocuklarına yönelik muamelesi, uluslararası toplumu kızdırdı ve ekonomisi çökmekte olan bir dönemde Afganistan'ın izolasyonunu artırdı. Bu hafta yayınlanan bir BM raporu, kısıtlamaların insanlığa karşı suç teşkil edebileceğini söyledi.
Taliban Dışişleri Bakanı Amir Khan Muttaqi, BBC Peştuca dil servisine verdiği bir röportajda, kadınların istihdamı ve eğitimi söz konusu olduğunda "bazı eksiklikler" olduğunu kabul etti.
Ancak, "her şey tamamen kapanmış gibi değil" dedi ve on binlerce kadının hala bakanlıklarda çalıştığına dikkat çekti.
Sorunların kademeli olarak çözüleceğini umuyoruz” dedi. Dünyanın buna sabretmesi gerekiyor” dedi.
Bazı kız öğrenciler, eğitim yasağının 23 Mart'ta kalkabileceği söylentisine sarılıyor. Bu, akademik yılın resmi başlangıcıdır - üniversiteler, öğrencilerin geçen yıl kaçırdıkları dersleri telafi edebilmeleri için erken açılmıştır.
Ancak bu, derin bir kayıp ve çaresizlik duygusundan doğan umutsuz bir umuttur.
"Eğitimimizi tamamlayalım" dedi tiyatro öğrencisi, "geleceğimiz için bir şeyler yapalım."
(BBC/Barbara Plett Usher -Delhi)
