Hangi partinin kaç kadın milletvekili çıkarabileceği şimdiden kesin olarak bilinmese de, partilerin mevcut milletvekili dağılımını baz alarak bazı tahminler yapabilmek mümkün.
Örneğin Cumhuriyet Halk Partisi (CHP), 2018'deki seçimlerde İzmir’de 14 milletvekili çıkardı, bunların yalnızca 2’si kadındı. CHP'nin 2018’de 14 vekilin seçilebildiği yerlerde bu kez 3 kadın adayı var.
Adalet ve Kalkınma Partisi'nin (AKP) 5 yıl önce Konya’da çıkardığı 10 milletvekilinden sadece 2’si kadındı. AKP şehirde bu kez ilk 10 sırada sadece tek bir kadın adaya yer verdi.
Siyasette kadın temsiliyetini artırmak için çalışmalar yürüten Ben Seçerim Derneği'nin verilerine göre;
- AKP seçilebilir sıradan 51 kadın ve 243 erkek aday çıkardı, potansiyel kadın temsil oranı %17,3 oldu.
- CHP seçilebilir sıradan 25 kadın ve 120 erkek aday gösterdi, potansiyel kadın temsil oranı %17,2 oldu.
- İYİ Parti seçilebilir sırada 3 kadın ve 41 erkek aday çıkardı, potansiyel kadın temsil oranı %6,8 oldu.
Hem Demokrasi ve Atılım (DEVA) Partisi hem de Gelecek Partisi seçilebilir sıradan 2 kadın ve 7 erkek aday çıkardı, potansiyel kadın temsil oranları %22,2 oldu.
Yeşil Sol Parti (YSP) ve Türkiye İşçi Partisi’nin (TİP) yer aldığı Emek ve Özgürlük İttifakı’nda ise kadınlar diğer ittifaklara göre daha ön sıralarda yer aldı.
BBC Türkçe’ye bilgi veren YSP, “270 kadın aday ve %45 oran ile en üst sıradayız. 34 bölgede kadın adaylarımız 1.sırada yer alıyor. Meclis'te en fazla kadın temsili Yeşil Sol’da olacak” dedi.
TİP de aday çıkardığı 54 seçim bölgesinin 27'sinde, kadın adaylara birinci sırada yer verdi.
Ben Seçerim Derneği’nin Meclis’te yer alması gerektiğini savunduğu 20 kadın adayın yalnızca 4’ü "seçilebilir sırada" yer aldı.
Peki, Türkiye siyasetinde neden %50 kadın-erkek eşitliği sağlanamıyor? Kadınlar neden her seçimde parti kotalarının dahi altında kalan oranlarda temsil ediliyor?
Türkiye siyasetinde kadın algısını araştıran Ben Seçerim Derneği, siyasi liderlerin “kadın adaylara karşı” tutumunun toplumda bir karşılığı olmadığını söylüyor.
TOPLUMUN YÜZDE 62'Sİ, KADIN SİYASETÇİ SAYISININ ARTMASINI SAVUNUYOR
KONDA ile birlikte yürütülen araştırmaya göre, toplumun %62’si, kadın siyasetçilerin artmasıyla Türkiye’nin gelişeceğini ve daha iyi bir toplum olacağını düşünüyor.
Dernek Başkanı Nilden Bayazıt, kadın adayların oy potansiyelini ortaya koyan verileri Millet İttifakı liderlerine sunduklarını ama sonuç alamadıklarını söylüyor:
“AKP’sinden HDP’sine, seçmenin %70’e yakını ‘Kadın siyasetçiye hazırım, kadın siyasetçi istiyorum ve bir kadın siyasetçi benim o partiyle ilgili davranış şeklimi değiştirebilir’ diyor. Biz, ‘Ne olur kadın aday koyun’ diye yalvarmadık, bu bilimsel verileri genel başkanlara götürdük.”
KAYNAK,KONDA, SIYASETTE KADIN ARAŞTIRMASI
'Bilimsel veriler bile liderleri ikna edemiyor'
Jeoloji Yüksek Mühendisi Hülya Güreli Yolcubal Kocaeli’nde CHP’nin 11. sırasında, finans uzmanı Zeynep Esra Özdemir Ankara'da 3. Bölge'de CHP’nin 9. sırasında, Gelecek Partisi'nden Anayasa Profesörü Serap Yazıcı Özbudun ise Antalya’da CHP'nin 6. sırasında yer aldı.
Nisan 2022 tarihli KONDA araştırmasına göre CHP, HDP ve İYİ Parti seçmeninin %80’den fazlası, siyasette daha fazla kadın olması gerektiğini belirtiyor.
Fakat Ben Seçerim Derneği’nin Meclis’te yer almasını savunduğu 20 kadının yalnızca 4’ü Millet İttifakı listelerinde "seçilebilir sırada" yer aldı.
Bayazıt, son iki yıldır Millet İttifakı’ndaki bütün liderlerle bire bir görüşme yaptıklarını ve bu kadınların oy oranlarına dair bilimsel sonuçlarını sunduklarını aktarıyor:
“Bu kadın adayları göstermeleri durumunda oylarının ne kadar artacağını hem genel hem bölgesel araştırmalarımızla ortaya koyduk. Fakat siyasi partilerin kadınlara koyduğu engeli, bilimsel verilerle de aşamıyorsunuz.”
CHP’nin 3’te 1’lik kadın kotası olduğunu hatırlatan Bayazıt, “Nerede %33’lük kadın kotası? Hadi %50 de yapmayın, sadece kotanızı uygulayın” diyor:
“Üzüntümüz Ayşe’nin, Fatma’nın Meclis’e girememesi değil. Bu liderler, bir dönüşüm gerçekleştirebileceklerine dair çok büyük soru işaretleri bıraktılar.”
Kırklareli, 100 yıldır hiç kadın milletvekili çıkarmayan 20 kentten biri.
'Kadınlar Kırklareli’ni terk mi etsin?'
Kadın temsiliyeti açısından hayal kırıklığı yaratan illerin başında Kırklareli geliyor. Bu zamana dek hiç kadın vekil çıkarmayan ve sadece üç vekil kotası olan kentte, kadın adaylar yine ilk sıralarda yer alamadı.
KONDA araştırmasına göre kentte tanınırlığı en yüksek aday seçilen Avukat Sibel Pişkin, İYİ parti listesinde ikinci sırada yer aldı. Şehirdeki en bilinir ikinci ikinci siyasetçi olan Yasemin Açık Ertaş ise CHP listesinde hiç yer bulamadı.
Bu durumu eleştiren Bayazıt, “Pişkin ankete göre kette tanınırlığı en yüksek olan ve en sevilen siyasetçi, bakın kadın-erkek demiyorum. Bu kente ısrarla kadın vekil koymama sebebi nedir? Bilelim ve kadınlar bu kenti terk etsin o zaman” diyor.
BBC Türkçe’ye konuşan Pişkin, “Bir önceki seçimde ikinci sırada olduğum için seçilememiştim, yine ikinci sıradayım. Elbette motivasyon kaybı oluyor” diyor.
Çevresini teselli etmek zorunda kaldığını söyleyen Pişkin, “Toplum kadın siyasetçiye hazır, üstelik kadın siyasetçiyle ülkenin daha iyi bir yere gideceğini düşünüyor. Bizim bölgemizde bu gibi varsayımlar verilerle çürütüldü” diyor.
AKP ve MHP verileri ne söylüyor?
KONDA araştırmasına göre toplumun %40’ı hiçbir partinin kadın-erkek eşitliği konusundaki duruşunu başarılı bulmazken, %20’si bu konuda AKP’yi başarılı buluyor.
Öte yandan AKP seçmeni erkeklerin %65’i, kadınların ise %45’i siyasette daha fazla kadına “gerek olmadığını” söylüyor.
MHP’de ise erkeklerin %69’u, siyasette daha fazla kadın olmasını gerekli görmüyor. Peki, AKP ve MHP listelerinde kadınlar nasıl yer aldı?
AKP’de toplamda 487 erkek, 113 kadın aday gösterildi; 87 seçim bölgesinin yalnızca 4’ünde birinci sıradan kadın aday çıkarıldı.
MHP, BBC Türkçe’ye, 510 erkek ve 90 kadın aday çıkardığını, 7 şehirde kadınların birinci sıradan aday gösterildiğini açıkladı.
Cumhur İttifakı'ndaki kadın temsilini değerlendiren Avukat Selin Nakıpoğlu'na göre hem kadınların eşit temsil hakkı "gasp ediliyor" hem de ittifakta yer alan partiler "kadın, çocuk, LGBTİ+ karşıtı politikalar" yürütüyor:
“Anayasa'ya, insan haklarına aykırı şartlar öne sürdüler, o şartlar AKP tarafından kabul edildi ve ittifak Yeniden Refah Partisi ile HÜDA PAR’ı da alarak genişledi."
“Üstelik 6284 Sayılı Ailenin Korunması ve Kadına Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun’un feshi üzerinden ittifak pazarlığı yapılarak ve kadın, çocuk, LGBTİ+ hakları konusunda evrensel hukuk normlarına aykırı sözler edildi.”
Nakıpoğlu, “Varlık yokluk arasındaki bir noktada hayatlarımıza sahip çıkmaya çalışıyoruz. Bu kadar keskin bir sürece geldik. O sebeple siyasi partilerin Meclis'te eşit temsiliyeti sağlaması şart. Bu bize bir lütuf değil” diyor.
CHP’de 10, AKP'de 4 kadın aday liste başında yer aldı.
AK Parti Kadın Kolları Başkanı Ayşe Keşir: Karnemiz çok başarılı
BBC Türkçe'ye konuşan AK Parti Kadın Kolları Başkanı Ayşe Keşir ise kadın adayların sayısına yapılan eleştirilere ilişkin, AKP'nin bu konudaki karnesinin çok başarılı olduğunu söyledi:
"1935’te ilk kadın parlamentoya girdiğinde kadınların parlamentodaki oranı %4.1’di. 2002 yılındaki AK Parti iktidarına kadar bu oran hiç aşılamadı, bir virgül kımıldamadı. %4,2 bile olmadı. AK Parti 2002’den bu yana, kademeli olarak bunu hep artırdı. Şu anki mevcut %17.4 oranı AK Parti’nin başarısıdır."
Bu seçimdeki kadın adayların da özellikle AKP teşkilatlarından yetişen kadınlar olduğunu aktaran Keşir, kesin rakamların seçimden sonra değerlendirilebileceeğini kaydetti:
"AK Parti teşkilatlarını kadınlar için bir siyaset okulu gibi çalıştırır. Bizim mevcut 54 kadın milletvekilimizin de büyük bir kısmı teşkilatlarımızda yetişen kadınlardır. Bu sene de listeye girenler büyük bir kısmı teşkilatlarımızda yetişen, yıllardır siyaset yapan kadınlar."
CHP Kadın Kolları Başkanı Nazlıaka: Kadın milletvekili sayımızı ikiye katlıyoruz
Ben Seçerim Derneği, CHP listesindeki 25 kadının seçilebilir yerden aday gösterildiğini belirtirken; CHP Kadın Kolları Başkanı Aylin Nazlıaka ise partilerinde 35 kadının seçilebilir sıralarda yer aldığını söylüyor.
Nazlıaka'ya göre bu haliyle CHP, mevcut kadın milletvekili sayısını ikiye katlayacak.
Ancak CHP Meclis’teki kadın milletvekili sayısını iki katına çıkarsa bile, kendi belirlediği 3’te 1’lik kadın kotasının altında kalıyor.
CHP’nin neden hedeflediği kadın kotasını gerçekleştiremediğini sorduğumuz Nazlıaka, “dönüşümün bir anda olmadığını” söylüyor:
“Bu, ideal gördüğümüz bir oran değil fakat Meclis’teki kadın temsiliyetimizi ikiye katlamış olduk. Kadınları adaylaştırmak konusunda iyi bir noktada olduğumuzu düşünüyorum. Mevcutta 16 kadın milletvekilimiz var, şimdi en az iki katı olacak. Bir sonraki seçimde de ikiye katlayarak, tam eşitliği elde etmeyi hedefliyoruz.”
Nazlıaka, “İlk gün İstanbul Sözleşmesi'ni imzalayacağız, arkasından da eşit temsil için vermiş olduğumuz kanun teklifini yürürlüğe koyacağımız günleri kucaklayacağız” diyor.
'Her şey bir ilkle başlıyor'
Türkiye’nin pek çok kentinde kadın siyasetçilere karşı yerleşik tutum artık değişiyor.
KONDA araştırmasına göre toplumun %73’ü, ailesinden bir kadının siyasete girmesini destekliyor.
Kahramanmaraş’ta İYİ Parti listesinde ikinci sırada olan Neslihan Koca Nergiz ise 20 yıllık siyasi hayatı boyunca Kahramanmaraş’ta pek çok eğilimin değiştiğini vurguuyor ve ekliyor:
“Kahramanmaraş muhafazakâr bir il olduğu için, kadınlar olarak her zaman bunun olumsuzluğunu yaşadık. Erkekler burada kadınlarla kolay kolay tokalaşmazlar ama ben bunu zamanla kırdım. Her şey bir ilk ile başlıyor aslında.”