Kamu yönetimi teşkilatlanması ile olan ilişkilerimizde artık büyük ölçüde bankadan gidip “rahat rahat” , mali sorumluluklarımızı yerine getirme- para yatırma yerine, kapısının önündeki cihazlardan “rahat –rahat” ! transfer işlemlerine “zorlanmış bulunuyoruz”. Personel de artık, Covid ortamında, “cüzamlı” örneği veremeyeceğimizden daha kötüsü ben yardımcı olamam, başının çaresine bak, derken kapı önünde biz “ .
Kamu yönetimi
teşkilatlanması ile olan ilişkilerimizde artık büyük ölçüde bankadan gidip
“rahat rahat” , mali sorumluluklarımızı yerine getirme- para yatırma yerine,
kapısının önündeki cihazlardan “rahat –rahat” ! transfer işlemlerine “zorlanmış bulunuyoruz”. Personel de artık,
Covid ortamında, “cüzamlı” örneği
veremeyeceğimizden daha kötüsü ben yardımcı olamam, başının çaresine bak,
derken kapı önünde biz “ . ” birbirimize yardımcı oluyoruz. Aslında bu konu
yetenekle ilgili olmaktan öte, hak kavramı içinde “gönüllülük” ile ilgilidir. Nihayet
bu yazının yazılması zamanı geldi diye düşünüyorum. Aslında, 2010 yılından beri
yazılarımı takip edenler, “e-vatandaşın hakları ve e-devletin sorumlulukları”
üzerine çalıştığımı bilirler. Dijital gelişme ve değişmeler devam ederken,
gelinen nokta hala beklenen e-devlet sorumluluğu düzeyine eriştiğimizi
söylemenin mümkün olmadığıdır.
E-Devlet, kamu yönetimi
teşkilatlanmasının yürüttüğü kamu hizmetleriyle doğrudan ilgili bir kavramdır.
Planlamadan kontrole, yönetim süreci aşamalarının desteklenerek kamu
hizmetlerinin kalitesini ve verimliliğini artırmak için başvurulan dijital bir
yöntemdir. Hizmet
tanımlamaları vatandaş odaklı olmakla birlikte, küreselleşme dinamikleri ve
insan hakları tanısı bağlamında, bir ülkenin vatandaşı bir başka ülke de
güvenli yaşayabilme haklarına ya da güvencesine sahiptir. Aşağıda Avrupa
Birliği ülkelerinden Hollanda için hak-sorumluluk ilişkisi örneği verilmiştir.
Türkiye’de vatandaşın sorumluluğu sorgulanırken, yönetimin sorumluluğu aşağıda
listelenenler kadar net değildir. Benzer bir düzenlemenin yapılması gerektiği
kanaatindeyim.
Hollanda
Devletinin, vatandaşa karşı sorumluluğunu ortaya koyan, E-Vatandaş Kalite
Şartları İlkeleri: (United Nations Public
Administration Network, 2018)
1. İletişim kanalları seçimi: Sayaç, mektup,
telefon, e-posta, internet kullanımı sağlanır.
2. Şeffaf Kamu Sektörü: Vatandaşlar resmi bilgi
edinmek için nereye başvuracaklarını bilir.
3. Hak ve Görevlere Genel Bakış: Vatandaşların
hak ve görevleri açıkça bilinir.
4. Kişisel Bilgi Hizmeti: Özel bilgi, kişisel
internet sitesi mevcuttur.
5. Uygun Hizmetler: Vatandaşlar sadece bir kez
sunumu olan, proaktif olarak kişisel bilgi verir.
6. İzlenebilir Süreçler: İdari süreçlerin
açıklığı ve şeffaflığı sağlanır.
7. Dijital Güvenilirlik: Güvenli kimlik
yönetimi uygulanır ve elektronik belgeler güvenli şekilde saklanır.
8. Öğrenen Yönetim: İdare, hataları telafi eder
ve öğrenir.
9. Sorumlu Yönetim: Vatandaşlar hizmeti karşılaştırarak
hizmeti değerlendirir ve idareyi kontrol eder.
10. Katılım ve Yetkilendirme: İdare,
vatandaşların katılımını ve idareye katkılarını teşvik eder ve vatandaş
memnuniyetini sağlar.
Vatandaş
açısından da, e-devletin kontrolündeki sorgulamalar kalite şartı ile bağlantılı
olup hakları aşağıda listelenmiştir: (United
Nations Economic Commission for Europe, 2018, s. 3)
1.
İletişim Kanalının Seçimi: Bir vatandaş olarak, idare ile hangi yolla
etkileşimde bulunacağımı kendim seçebilirim. İdare; sayaç, mektup, telefon,
e-posta, internet gibi çok kanallı hizmet sunumunu, yani kullanılabilirliği
sağlar.
2.
Şeffaf Kamu Sektörü: Bir vatandaş olarak kamu hizmetlerine yönelik resmi
bilgiler için nereye başvurulacağını biliyorum. İdare, tek elden-hizmet
teslimatını garanti eder ve yanlış kapılara yönlendirmez, kusursuz davranır.
3. Hak
ve Görevlere Genel Bakış: Bir vatandaş olarak hangi hak ve sorumluluklara sahip
olduğumu biliyorum. İdare, haklarımın ve görevlerimin hepsinin yerine
getirilmesini açıklık ilkesi içinde sağlar.
4.
Kişiselleştirilmiş Bilgiler: Bir vatandaş olarak, güncel ve tutarlı eksiksiz
bilgi almaya hakkım vardır. İdare, ihtiyaçlarıma göre uyarlanan uygun bilgiyi
sağlar.
5. Uygun
Hizmetler: Bir vatandaş olarak, proaktif bir şekilde sunulacak kişisel verileri
bir kez vermeyi seçebilirim. İdare kaydettiği verileri açıklar, rızam olmadan
veri kullanmayarak beni korur.
6.
Kapsamlı Prosedürler: Bir vatandaş olarak idarenin nasıl çalıştığını ve süreci
yönettiğini kolayca öğrenebilirim. Yönetim beni, izleme yoluyla dahil ettiği
süreçlerden haberdar eder.
7. Güven
ve Güvenilirlik: Bir vatandaş olarak idarenin elektronik olarak yetkin olduğunu
kabul ediyorum. Güvenli kimlik yönetimini ve elektronik belgeleri güvenilir
depolamayı garanti eder.
8.
Vatandaşı Düşünen İdare: Bir vatandaş olarak iyileştirme için fikirler
yazabilirim ve şikâyet ederek bilgilendiririm. İdare hataları telafi eder,
hizmet ve süreçlerini geliştirmek için geri bildirim kullanır.
9.
Sorumluluk ve Kıyaslama: Bir vatandaş olarak yönetimin çıktılarını
ölçebiliyorum, kontrol edebiliyorum ve kıyaslayabiliyorum. İdare, performansına
ilişkin kıyaslama bilgilerini aktif olarak tedarik eder.
10.
Katılım ve Güçlendirme: Vatandaş olarak çıkarlarımı bilme ve karar verme
sürecine katılıma davet edildim. İdare bu yetkilendirmeyi destekler ve gerekli
bilgi ve araçların mevcut olmasını sağlar.
Dijital
Dünya’nın temel konusu, kişisel verilerin korunması ve gizliliğinde, idarenin
tam bir yasal koruma sağlamasıdır. Türkiye açısından da, devletin ve vatandaşın
hak ve sorumlulukları yönüyle sürdürülen çalışmaların temel ilkelerinin
netleştirilmesi ve protokoller oluşturularak merkezi erişime açılması,
kamuoyunca bilinirliğinin sağlanması önem taşımaktadır. İnsan hakları ve
demokratik kültürünü geliştirecek yaygın eğitim çalışmalarına, gerek beşeri
gerekse kurumsal kapasite açısından eğitimin her basamağında önem vermek
gerekmektedir. Çalışmaların başarısında katılımcı mekanizmalar çok önemlidir.
